భజ గోవిందం - 3

7. బాలస్తావత్ క్రీడాసక్తః తరుణస్తావత్ తరుణీ సక్తః |
వృద్ధస్తావత్ చితాసక్తః పరమే బ్రహ్మణి కో పి న సక్తః ||

దేనియందైనా ఆసక్తి, అనురాగం, సంగము కలిగితే అది మనుజుని కాళ్ళకు గొలుసులాగ బంధించి, పైకి లేవనీయదు. బాల్యంలో ఆటపాటలయందుండు ఆసక్తి బంధించుతుంది. ప్రౌఢవయస్సులో సంసార బరువు బాధ్యతలు బంధించుతాయి. వృద్ధాప్యంలో అనేకరకాల చింతలు - పూర్వపు ఆశానిరాశలు, గతించిన అధికార బలదర్పాలు, ప్రస్తుతపు అనారోగ్య శక్తిహీనతలు గురించిన చింతలు, బంధించుతాయి. జీవితం అంతా ఈ విధమైన బంధనాలతోనే సతమతమవుతుంటాడు గానీ పరబ్రహ్మను గురించి తెలుసుకోవడానికి ఆసక్తి చూపడు. ఇది చాలా శోచనీయస్థితి కదా !


8. కాతే కాంతా కస్తే పుత్రః, సంసారోయమతీవ విచిత్రః, |
కస్య త్వం వా కుత ఆయాతః తత్వం చింతయ తదిహభ్రాతః ||

నీ భార్య ఎవరు ? నీ పుత్రుడెవరు ? నీ వెవరివాడవు ? ఎక్కడనుంచి వచ్చావు ? ఈ సంసారం అతి విచిత్రమైనది సుమా ? ఈ తత్వం గురించి నీవు ఇపుడే బాగుగ విచారణ చేయవోయి తమ్ముడా ! (భ్రాంతుడా)!


9. సత్సంగత్వే నిస్సంగత్వం, నిస్సంగత్వే, నిర్మోహత్వం |
నిర్మోహత్వే నిశ్చలత్వం, నిశ్చలతత్వే జీవన్ముక్తిః ||

నిస్సంగం (అసంగం, సంగరాహిత్యం) అనగా దేనియందూ, ఏ విధమైన అనురక్తి లేకుండడం, సంగము (ప్రగాధమైన అనుబంధం) వస్తువులందు, వ్యక్తులందు, విషయాలందు ఏర్పడుతుంది. సంగము సంకెళ్ళవలె మానవుని బంధించివేస్తుంది. ప్రాపంచిక విషయాల్లో, లౌకిక వ్యాపారాల్లో తగుల్కొంటున్న కొద్దీ ఈ బంధనాలు మరింత దృఢమైపోతాయి. దీనికి విరుగుడు సంత్సంగమే అని పేర్కొన్నారు. సత్సంగమంటే, సజ్జనులతోను, సత్గ్రంధములతోను, సత్ కర్మలతోను, సత్ స్వరూపునితోను సంగము (సాంగత్యము, సంపర్కము) ఏర్పరచుకోవడం. సత్సంగ్ మానవునికి ఎనలేని మేలును చేకూర్చుతుంది. ఇలా సత్సంగాలలో పాల్గొని నిశ్చలతత్వాన్ని, జీవన్ముక్తిని సాధించాలి.




Verse 7

Childhood passes away in play. Thoughts of love engage youth and the mind goes after maidens. The old man is worried about the fate of his children and his wife. His whole life is spent in some kind of anxiety or other. At no stage does a man turn his mind to God.

At successive stages of life, man is engrossed in play or in sex-love, in family cares and in inconsequential anxieties. Never does he turn to the quest for true wisdom. Sri Sankara bewails this failing in every man, and is concerned to find a remedy for it.

Life wasted in the quest of what is transient and deluding. Though aware of the delusion, at no period of life does a man seek to know the Real.


Verse 8

Who is your beloved ? Who is your son ?
Very strange is this family bond.
Whose are you ? Who are you ? Whence did you come, brother mine, reflect on the truth of it all.

The course of worldly life is a great mysterious enigma. Whose property are you ? Whence did you come ? Where were you previously ? Did you come to existence by yourself ? What is the bond between the persons whom you love and worry about and yourself ? Why all this anxiety and attachment ? Reflect on all this for a while and your delusions will vanish. You will be at peace. Do not confuse the perishing body with the imperishable soul. do not be a victim of erroneous attachments. Save yourself from the sorrow of such delusion. The relation between this world and yourself is transient.

Verse 9

The company of the good roots out all attachment. When there is no attachment, there is no delusion. When delusion vanishes, the mind is steady. A steady mind makes for jeevanmukti.


Desire and Delusion warp the mind and cloud the understanding obstructing the power to discriminate between good and the bad, between the lofty and the low. Delusion is the name given to the sate where one is unusable to distinguish between the true and the false. Desire and attachment are the cause of this delusion. As these diminish, one gradually gets free from this delusion. When it vanishes completely, the mind ceases to be agitated and becomes steady. When the mind becomes steady, internal purity ensues. Purity is Shivam, Divinity itself. When that state is reached, it is salvation, that is Jeevanmukti.